Nieuws Aan het woord: René van der Most en Karst Dekkema

Uit acht jaar onderzoek en ervaring binnen het programma Kans voor de Veenkoloniën is gebleken dat aandacht voor de achterliggende problematiek heel belangrijk is bij het wegwerken van gezondheidsachterstanden. Dit doet Kans voor de Veenkoloniën door breder te kijken dan alleen te streven naar een gezondere leefstijl. Daarom legt Kans voor de Veenkoloniën de nadruk op het aanpakken van armoede, (het volgen van) onderwijs, het betrekken van inwoners en laaggeletterdheid. Het doorbreken van de armoedecirkel is een belangrijk element bij het op een duurzame manier behalen van gezondheidswinst. Door deze onderliggende oorzaken aan te pakken wordt symptoombestrijding en een inefficiënte aanpak vermeden. Een structurele aanpak is daarbij essentieel. Dit is tegelijk het mantra van het programma. Of zoals René van der Most benoemd: ‘’structurele oplossingen zijn de sleutel. Losse projecten met korte looptijd hebben op de lange termijn weinig effect. Dat is ook de crux, veel initiatieven werken toch nog teveel op die korte termijn. Als het project stopt, is het effect vaak ook weg.’’

Successen van de afgelopen periode

Eén van de thema’s waar Kans voor de Veenkoloniën zich vanaf de start mee bezig houdt, is perinatale sterfte en vroeggeboortes. Deze cijfers liggen in de Veenkoloniën hoger dan landelijk en worden via het project Goede Start aangepakt. René van der Most legt daarbij uit: ‘’In de cijfers van gemeentes zien wij op dit gebied een positieve verandering. Daarbij verminderen ook de kosten. De zorgkosten van kinderen die te vroeg geboren worden, zijn zo’n € 80.000,- per jaar, om nog maar te zwijgen over andere achterstanden die er vaak ontstaan. Dit aanpakken heeft zowel een hoog sociaal als financieel rendement en geeft kinderen een goede start van het leven.’’

Een ander voorbeeld van een succesvolle aanpak waarbij Kans voor de Veenkoloniën verbindt, is de ondersteuning tijdens de zwangerschap. Het is aangetoond dat de ontwikkeling van een kindje in de eerste duizend dagen cruciaal is. Als je zwanger bent en problemen hebt, kan dat zorgen voor veel stress. Dat is niet goed voor de ontwikkeling van een baby. Het project ‘Moeders van‘ helpt aanstaande ouders die zich niet goed alleen redden om stress te verlagen tijdens de zwangerschap en met gezonder te leven. Karst Dekkema legt uit: “Bij het project ‘Moeders van’ wordt extra aandacht gegeven na de geboorte. Hier worden studenten in combinatie met experts ingezet. We zien dat dit drempelverlagend werkt en succes heeft.‘’

Bij dit project wordt niet alleen naar de ontwikkeling van het kindje gekeken, maar ook naar de sociale en fysieke omstandigheden waaronder het kindje opgroeit. Een verloskundige kan een andere professional inschakelen die daarbij helpt.

Betrekken van Inwoners

Eén van de belangrijkste speerpunten van Kans voor de Veenkoloniën is de rol en positie van inwoners bij het terugdringen van gezondheidsachterstanden. Binnen het programmaonderdeel Kracht van de Veenkoloniën zijn momenteel 60 bewonersinitiatieven aangesloten en stimuleert een coördinerende bewonersraad kennisuitwisseling, training en ondersteuning bij zeggenschap van inwoners zelf. De brug slaan tussen systeem en leefwereld is hierbij een belangrijk thema.

Inwoners staan heel dicht bij de samenleving in dorpen en wijken en hebben vaak ook andere oplossingsrichtingen voor ogen dan de overheid en professionals. Het inwonersinitiatief de Toverboom in Hoogezand is hier een mooi voorbeeld van. Vrijwilligers en ervaringsdeskundigen vangen kinderen en gezinnen op die problemen hebben op, of begeleiden hen. Karst vertelt: ‘’Zij bieden een laagdrempelige hulpplek en werken daarbij samen met professionele organisaties. Dit had in eerste instantie wat voeten in de aarde: onbekendheid met elkaars wereld en vertrouwen in de aanpak waren o.a. obstakels. Vanuit Kracht van de Veenkoloniën zijn die werelden bij elkaar gebracht. En zien professionals en de gemeente dat ze aanvullende hulp bieden. Nu hebben zij zelfs voor een aantal jaar subsidie gekregen! Daar zijn wij bijzonder trots op ’’

Inzet van ervaringsdeskundigheid

Een andere aanpak die binnen het programma ondersteuning krijgt, is de inzet van ervaringsdeskundigheid. Binnen de Alliantie van Kracht en samen met Sterk uit Armoede worden mensen die in armoede leven of hebben geleefd opgeleid tot ervaringsdeskundige en aan een baan geholpen. Het mes snijdt zo aan twee kanten: je helpt mensen uit een uitkeringssituatie die werk kunnen leveren dat zij waardevol vinden en zij leveren hierbij een waardevolle bijdrage aan de samenleving. Wat is er mooier dan dat?

Kennisdeling

Het blijkt een grote opgave om opgedane kennis te delen en projecten niet langs elkaar heen te laten lopen. René van der Most geeft aan ‘’ontzettend veel gemeentes en initiatieven  proberen steeds opnieuw het wiel uit te vinden terwijl ze juist van elkaar kunnen leren. Daar valt nog echt een wereld te winnen.’’

Om kennisdeling te stimuleren, zoekt Kans voor de Veenkoloniën zowel binnen als buiten de regio aansluiting. Zo werd gezamenlijk met de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving  (RVS) gekeken naar overeenkomsten met de aanpak bij  Rotterdam-Zuid en Trendbreuk Limburg. Die bevindingen zijn uiteindelijk opgenomen in een landelijk advies de RVS voor de aanpak van gezondheidsachterstanden.

De volgende uitdaging ligt in het formuleren van een sterke, eensgezinde stem vanuit de Veenkoloniën en Noord-Nederland. René van der Most zegt daarover: “Wij doen hier in het Noorden mooie dingen die landelijk nog niet altijd de aandacht krijgen die ze verdienen. Vanuit het programma proberen we op landelijk podia onze aanpak te presenteren en een discussie los te maken over wat uiteindelijk een goede aanpak is. Hiermee leveren we een mooie bijdrage aan het bevorderen van kennisdeling op nationaal niveau.. Daar hoeven we echt niet bescheiden over te zijn. Ervaringen en kennis uit de Veenkoloniën worden nu ook via bijeenkomsten op provinciaal niveau gedeeld. Bijvoorbeeld door een provinciaal overleg in Groningen en Drenthe voor Goede – en Kansrijke start. Daarmee wordt van de problematiek geen geïsoleerd lokaal probleem gemaakt en leren we van elkaar”.

Waar loop je tegenaan?

Ondanks dat er veel projecten goed lopen, blijven er altijd een aantal aandachtspunten. Karst Dekkema zegt daarover: “We moeten niet vergeten voor welke doelgroepen we ons inspannen en rekening houden met wat zij nodig hebben. ” Het blijkt dat de doelgroepen die het meest baat hebben bij verandering niet altijd worden bereikt. Denk hierbij aan verschillende activiteiten die oproepen om een gezonde leefstijl te hebben en mensen willen leren de juiste keuzes te maken voor gezond leven. Organisaties en overheden gaan daarbij voorbij aan een belangrijke doelgroep die niet bezig is met gezond leven, maar overleven. Zij kunnen het maken van de gezonde keuze simpelweg niet betalen. René van der Most: “Als wij die mensen willen bereiken, is er meer nodig dan alleen extra aandacht.”

Lange adem

Het werken met verschillende organisaties in één project brengt altijd wel uitdagingen met zich mee. Het is soms lastig om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. Karst en René beamen dit. “Je moet altijd kunnen omgaan met botsende belangen en verslappende betrokkenheid.’’ Ze hebben vaak te maken met verschillende visies in de gemeentes en wisselende bestuurders. Zo is het lastig om langdurige betrokkenheid te waarborgen wanneer alleen een individu enthousiast is. Dat hoeft namelijk niet te gelden voor zijn of haar opvolger.

René en Karst merken op dat problematiek verschilt van wijk tot wijk en van dorp tot dorp. Hierdoor is soms lokaal  extra inzet nodig. ”De brandspuit moet gezet worden op wat nodig is. Je moet uitzonderingen durven maken. Hierin is het belangrijk dat je rekening houdt met de mindset en cultuur in de Veenkoloniën.’’ Er moet een brug geslagen worden tussen  de systeemwereld en de leefwereld. “Dat betekent dat er niet gehandeld moet worden zonder de inclusie van de doelgroepen of lokale initiatieven. Hiermee voorkomen beleidsmakers, maar ook wijzelf dat we in ivoren torens blijven zitten en vanuit onze eigen referentiekaders plannen maken.”.

Meer weten over de Kans voor de Veenkoloniën of in contact komen met René van der  Most of Karst Dekkema? Kijk dan op www.kvdvk.nl of mail naar info@kvdvk.nl.